Wyczerpaniu prawa, o którym wspomniałam we wcześniejszym wpisie, nie podlega najem i użyczenie. Nie dzieje się to ani przez sprzedaż oryginału czy egzemplarza ani jakąkolwiek inną formę wprowadzenia do obrotu, tzn. że twórca nie traci tego prawa nawet w sytuacji, gdy przenosi własność materialnego nośnika.
Posts in "Prawochronisztukę"
Wprowadzenie utworu do obrotu
Krótko, dla przypomnienia wyjaśnię najpierw pojęcie egzemplarza utworu… Egzemplarzem utworu określa się nośnik: materialną rzecz, na której utwór jest zapisany. Nośnik może mieć charakter oryginału bądź sporządzonej kopii.
Prawa majątkowe
Na treść prawa majątkowego składa się prawo do korzystania i rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji oraz do pobierania wynagrodzenia za korzystanie. Pole eksploatacji to nic innego jak sposób w jaki korzysta się z utworu. Twórca może w drodze umowy autorsko-prawnej bądź licencji przenieść swoje prawa majątkowe do dzieła za wynagrodzeniem.
Autorskie prawa osobiste
Autorskie prawa osobiste trwają wiecznie, są niezrzekalne i niezbywalne. Mają chronić więź twórcy z utworem. Art. 16 ustawy o prawie autorskim przyznaje twórcy m.in. prawo do:
- autorstwa utworu,
- oznaczenia utworu swoim imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem albo do
- udostępniania go anonimowo, nienaruszalności treści i formy utworu,
- jego rzetelnego wykorzystania jak i decydowania o pierwszym udostępnianiu utworu publiczności oraz
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Oryginalne egzemplarze utworu
Zazwyczaj przejaw twórczej działalności człowieka – utwór-sfinalizowany zostaje w formie materialnego bytu, egzemplarza. Egzemplarz utworu traktuje się jako medium, środek komunikacji pomiędzy artystą a odbiorcą. Realnie jest to po prostu rzecz, na której “zapisuje się” dobro niematerialne (tzw. corpus mechanicum). Tym samym dochodzi do identyfikowania dóbr niematerialnych z ich fizycznymi postaciami.
Koncept i ready made
Sztuka współczesna nie zna granic. Co raz częściej spotykamy się ze sztuką konceptualną czy ready made. Sztuka konceptualna skupia się na samej idei, daje prymat procesowi twórczemu, a odchodzi od jej późniejszego rezultatu jakim jest dzieło. Twórcza działalność konceptualistów najczęściej wyraża się w performance’sie, happeningu, instalacji.
Dzieło sztuki plastycznej jako utwór
Przedmiotem prawa autorskiego są dobra niematerialne będące utworami. Co jednak kryje pod tym pojęciem… Utworem w świetle ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest “każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)” art.1 ust.1 pr. aut. Podsumowując, aby dany wytwór był uznany za utwór, muszą zostać spełnione trzy przesłanki. Mianowicie utwór musi być rezultatem pracy człowieka, mieć twórczy, indywidualny (oryginalny) charakter oraz musi zostać utrwalony.
Prawo autorskie – generalia
Dziedziną zajmującą się ochroną twórczej działalności człowieka jest prawo autorskie. Obowiązujące prawo autorskie zostało skodyfikowane w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994 r.
Sztuka i dzieło sztuki
Jak słusznie zauważa P. Ślęzak “podstawowym źródłem trudności na styku estetyki, teorii sztuki i nauk prawnych jest brak wyraźnego rozgraniczenia między pojęciami sztuki i dzieła” (P. Ślęzak, Umowy w zakresie współczesnych sztuk wizualnych, Wolters Kluwer Polska-Lex, 2012, s.95). Dla jasności w cytacie tym “dzieło” jest pojmowane jako utwór z prawa autorskiego, gdyż doktryna i judykatura często używa tych terminów zamiennie (terminologię taką stosują w swoich opracowaniach naukowych J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie..., 2010, E. Traple, Umowy o eksploatację…). Aby mówić o ochronie twórczości z ustawy o prawie autorskim trzeba stanąć twarzą w twarz z pojęciami: sztuka, dzieło sztuki na gruncie teorii sztuki oraz samego przedmiotu ochrony z ustawy – dzieła rozumianego jako utwór. W niniejszym wpisie, aby zbytnio nie komplikować, ograniczę się tylko do próby zdefiniowania dwóch pierwszych: sztuki i dzieła sztuki.
Parę zdań tytułem wstępu
W obecnych czasach większość aspektów ludzkiego życia “uwikłanych” jest w przepisy, ustawodawca nie zapomniał również o regulacji dotyczącej twórczej działalności człowieka.