Wizerunek – o czym trzeba pamiętać wykonując portret, fotografię

W rozumieniu potocznym wizerunek to wygląd osób, rzeczy, zwierząt, budowli. W przepisach prawa pojęcie to zarezerwowane jest dla osób (nie jeden prawnik by mnie poprawił pisząc osób fizycznych ;-) poza „wizerunkiem muzealiów”, ale to temat na odrębny wpis. W dzisiejszym skupię się właśnie na wizerunku osób fizycznych. Zawrę w nim porady dotyczące zgodnego z prawem wykorzystania wizerunku osób fizycznych. Podam wyjątki, gdy wizerunek nie jest objęty prawem. Opowiem o tym, czy maska sceniczna również podlega ochronie. Zapraszam :-)

Czym jest wizerunek osób fizycznych

Na wizerunek składa się zespół rozpoznawalnych cech fizycznych umożliwiających identyfikację określonej osoby. Wiedza o tym, kogo przedstawia dany wizerunek, nie może pochodzić ze źródeł zewnętrznych – osób trzecich, prasy, ect.
Przez pojęcie wizerunku osób fizycznych należy rozumieć każdą podobiznę bez względu na technikę wykonania, np.: fotografia, portret, rzeźba, szkic, obraz, film, przekaz telewizyjny czy internetowy. Poza pojęciem wizerunku pozostaje głos oraz opis wizerunku, nawet gdy jest szczegółowy (co nie oznacza, że w ogóle nie są one chronione). Liczy się zatem to co można dostrzec okiem. Wizerunek nie zawsze musi być utrwalony, może przyjąć też formę ulotną/jednorazową – emisja nadawanego na żywo programu, vlogi na żywo.

Prawo do wizerunku

Prawo do wizerunku to prawo każdej osoby do decydowania o rozpowszechnianiu jej wizerunku w zakresie swobodnego rozstrzygania, czy i w jakich okolicznościach jej wizerunek może być rozpowszechniony (wyrok SA w Krakowie z dnia 19.12.2001 r., I ACa 957/01) . Wizerunek jest nierozłącznym atrybutem każdego człowieka. Stanowi jego dobro osobiste. Wizerunek jest chroniony na gruncie prawa cywilnego (art. 23) i prawa autorskiego (art. 81). Normy prawa autorskiego doprecyzowują te z prawa cywilnego.

Co zrobić, żeby móc zgodnie z prawem rozpowszechniać wizerunek osoby portretowanej

Zgodnie z tym co napisałam wcześniej, samo sporządzenie wizerunku jest dozwolone, zgody wymaga rozpowszechnianie. Najlepiej, poprosić o wyrażenie zgody na piśmie lub poprzez wiadomość sms/e-mail. Można zgodę uzyskać ustnie (jednak tą formę, z uwagi na potencjalny spór, odradzam). O zgodę nie trzeba prosić wtedy, gdy dana osoba otrzymała wynagrodzenie za pozowanie. Ponadto, gdy na przykład na portrecie jest więcej niż jedna osoba, przed rozpowszechnieniem, powinniśmy uzyskać zgody od wszystkich tych osób. Zgoda powinna być dobrowolna, świadoma, wskazywać zakres, cele, miejsce i czas publikacji. W przypadku wizerunku osób małoletnich zgodę może udzielić każde z rodziców.

Wyjątki…

Kiedy nie trzeba prosić o zgodę? Mianowicie w dwóch przypadkach nie musimy ubiegać się o zgodę. Gdy chcemy rozpowszechniać wizerunek:

• osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych (wizerunek polityka w sejmie podczas przemówienia utrwalony na fotografii – zgoda niewymagana, wizerunek polityka podczas wakacji – zgoda wymagana)

• osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza (wizerunek jako szczegół większej całości na koncercie Depeche Mode – zgoda niewymagana, wizerunek wykadrowany na tle koncertu – zgoda wymagana).

Ochrona wizerunku – czego należy się spodziewać w razie naruszenia

Gdy dojdzie do naruszenia prawa do wizerunku, uprawniony – osoba fizyczna – może żądać:

• zaniechania tego działania, gdy zostało ono zagrożone cudzym działaniem – (wiemy, że ktoś planuje rozpowszechnić nasz wizerunek bez naszej zgody),
• w razie dokonanego naruszenia może także żądać usunięcia skutków, w szczególności naruszyciel złożył publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie – np. oświadczenie w prasie, Internecie,
• w sytuacji, gdy naruszenie było zawinione, może domagać się odpowiedniej sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez uprawnionego cel społeczny.

Maska sceniczna

Maska sceniczna inaczej alter ego, czyli sztucznie kreowany wizerunek sceniczny artysty – postać którą stworzył – również podlega ochronie. Jednak tylko w sytuacji, gdy jesteśmy w stanie rozpoznać aktora kreującego daną postać. Jako przykłady mogę podać kreacje:

• Stanisława Tyma jako Ryszard Ochódzki z filmu „Miś”,
• Jerzego Stuhra jako Marek Paradys z filmu „Seksmisja”.

Czekam na pytania, sugestie :-)