Przestępstwa dotyczące dzieł sztuki i zabytków ruchomych II. Kradzieże

Oto drugi z serii wpisów poświęconych przestępstwom przeciwko dziełom sztuki i zabytkom ruchomym. Zawarłam w nim informacje
o karze jaką jest zagrożone przestępstwo kradzieży w Polsce, o słynnych kradzieżach dzieł sztuki w Polsce i na świecie oraz kradzieży dzieł sztuki dla okupu. We wpisie pominę kradzieże dokonane podczas II wojny światowej. O tym była mowa w jednym z moich poprzednich wpisów Wydział Restytucji Dóbr Kultury – zwrot skonfiskowanych dzieł sztuki – procedury restytucyjne. Jako bonus na koniec podam kilka sposobów na zabezpieczanie dzieł sztuki i zabytków ruchomych. Zapraszam :-)

Kradzież na gruncie polskiego kodeksu karnego

Ustawodawca nie przewidział odrębnego przestępstwa kradzieży dzieł sztuki i zabytków ruchomych. W przypadku kradzieży dzieł sztuki i zabytków ruchomych sprawca odpowiada na gruncie przepisów powszechnie obowiązującego prawa jak za kradzież innych ruchomości.

Kradzież polega na zaborze w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej. Jest zagrożona karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (art. 278 par. 1 k.k.). W przypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 278 par. 2 k.k.). Jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego (art. 278 par. 4 k.k.). Typami kwalifikowanymi przestępstwa kradzieży są: kradzież z włamaniem i rozbój.

Z jakich powodów dokonuje się kradzieży dzieł sztuki i zabytków ruchomych?

Ten rodzaj przestępstwa przeciwko dziełom sztuki był/jest dokonywany w muzeach, galeriach, ale również w prywatnych kolekcjach czy kościołach. Kradzieży dopuszczają się zarówno pojedyncze osoby, jak i zorganizowane grupy przestępcze.

Dzieła sztuki i zabytki ruchome są przedmiotami kradzieży z różnych pobudek. Nie odkryję nić nowego pisząc, iż jedną z nich jest pobudka finansowa. Przedmioty kradnie się w celu sprzedaży – nielegalnego obrotu, ponownego „wpuszczenia” obiektu do obiegu rynkowego. Do zjawiska kradzieży z chęci zysku, w wymiarze międzynarodowym, przyczynił się trwający od 1959 r. wzrost wartości dzieł sztuki na wszystkich rynkach aukcyjnych i antykwarycznych (Gredka 2013, s. 66). Podawane rekordy aukcyjne dzieł sztuki zwróciły uwagę nie tylko osób zainteresowanych kupowaniem i posiadaniem dzieł sztuki, ale i także osób ze świata przestępczego.

Innym powodem może być chęć posiadania dzieła w celach estetycznych. Posiadania go na wyłączność. Osoby dopuszczające się kradzieży w tych celach nie mają środków na nabycie dzieł drogą oficjalną.

W jaki sposób dokonywano kradzieży dzieł sztuki?

Zapoznając się z historiami kradzieży dzieł sztuki można je podzielić na kradzieże:

• z włamaniem

• pracownicze

• dokonywane podczas udostępniania zbiorów zwiedzającym (połączone także z rozbojem) oraz

• dokonywane podczas transportu dzieł sztuki

Trzy słynne kradzieże dzieł sztuki

1. Mona Lisa, Leoanarda da Vinci

W 1911 r. z Muzeum w Luwrze zniknął obraz Mona Lisa Leonarda da Vinci. Zaboru dokonał pracownik, 32- letni Vincenzo Perugia. Perugia dokonał kradzieży w dniu, w którym Luwr był zamknięty dla zwiedzających i odbywało się jego sprzątanie. Sprawca wykorzystał moment, w którym w sali, w której wisiał obraz, nie było żadnego z pracowników. Wyjął obraz z ramy, zwinął go i umieścił pod ubraniem. Po czym wyszedł z muzeum bocznym wyjściem niespostrzeżony. Obraz udało się odzyskać po około dwóch lata od kradzieży. Stało się to przy współpracy włoskiego przedsiębiorcy Alfredo Geri z włoską policją. Geri prowadził we Florencji Salon Sztuki i Antyków i to jemu Perugia złożył ofertę sprzedaży obrazu Mona Lisa. Geri’emu ta oferta wydała się podejrzana i skontaktował się z policją. Perugia został skazany na 1 rok i 15 dni pozbawienia wolności.

2. Plaża w Pourville, Claude’a Moneta

Polskim przykładem kradzieży jest kradzież obrazu Moneta. W 2000 r. w Muzeum Narodowym w Poznaniu w czasie otwarcia obiektów dla zwiedzających został skradziony obraz Plaża w Pourville Claude’a Moneta. Sprawcą był mieszkaniec Olkusza, Robert Z., który był zakochany w malarstwie impresjonistów. Robert Z. podał się za studenta z ASP, który chciał naszkicować obraz Moneta. Gdy nikogo poza nim nie było w sali, odcinał nożykiem obraz. Odcięte płótno schował do tuby. W miejsce oryginału powiesił szkic narysowany wcześniej przez koleżankę.

Obraz Plaża w Pourville odzyskano po 9 latach. Dokładnie, udało się to 3 lata po tym jak w 2006 r. Robert Z. trafił do policyjnej kartoteki za niepłacenie alimentów i pobrano od niego odciski z palców. Policjant w 2009 r. odkrył, że odciski palców Robrta Z. pasują do tych pobranych z ramy skradzionego obrazu. W trakcie procesu oskarżony wyjaśniał, iż dokonał kradzieży, gdyż chciał obcować z tym dziełem, nie wyobrażał sobie jego sprzedaży oraz że chciał dzieło zwrócić, ale nie starczyło mu odwagi.
Robert Z. został skazany na 3 lata pozbawienia wolności.

3. Krzyk i Madonna, Edwarda Muncha

Medialnym przykładem kradzieży jest kradzież tych dwóch dzieł Edwarda Muncha z cyklu „Fazy życia” z Muzeum Muncha w Oslo. Sytuacja ta wydarzyła się w 2004 r. Zamaskowani i uzbrojeni złodzieje dokonali kradzieży na oczach tłumu zwiedzających. Za kradzieżą stała zorganizowana grupa przestępcza. Obrazy zostały odzyskane przez norweską policję sekcję ds. walki z przestępczością zorganizowaną w 2006 r.

Kradzież dla okupu

W historii znane są też przypadki kradzieży dzieł sztuki i zabytków ruchomych dla okupu. Takie zjawisko występowało w krajach Europy Zachodniej oraz w USA. Kradzieże dla okupu były dokonywane najczęściej podczas transportu dzieł sztuki. Przestępcy często mieli wiedzę o tym, czy dzieło jest ubezpieczone. Jeżeli było, po dokonaniu przestępstwa, zwracali się z ofertą okupu bezpośrednio do ubezpieczyciela. Ubezpieczycielowi proponowali zwrot dzieła za określoną sumę, która stanowiła procent sumy ubezpieczenia. Zazwyczaj wynosiła ona połowę sumy ubezpieczenia. W sytuacji, gdy ofertę okupu kierowali do innych podmiotów, grozili zniszczeniem danego obiektu (Gredka 2013, s. 70 i n.).

Sposoby zabezpieczenia obiektu

Kradzieży dzieł sztuki nie da się wyeliminować całkowicie. Można jedynie prześledzić przypadki kradzieży, które miały miejsce i wyciągnąć z nich wnioski. Część z nich, które tu zawarłam, kierowana jest wyłącznie do muzeów, inne zaś do wszystkich podmiotów posiadających dzieła sztuki:

• niepozostawianie zwiedzających sam na sam z obiektami
• stosowanie zabezpieczeń alarmowych
• zabezpieczenie eksponatów systemami alarmowymi przez 24 h
• zawieranie umów ubezpieczenia, zwrócenie uwagi czy umowa ubezpieczenia nieruchomości od kradzieży i kradzieży z włamaniem obejmuje dzieła sztuki
• powierzanie transportu dzieł sztuki wyspecjalizowanymi firmom

---

Czekam na Wasze komentarze :-)

W artykule wykorzystałam informacje podane w: Gredka Iwona, Ubezpieczenia dóbr Kultury w Muzeach i Zbiorach Prywatnych, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2013.