Podczas wernisażu „Zjednoczona Pangea” w ms1 w Łodzi odbyłam ciekawą rozmowę na temat wypowiedzi artystycznej kontra ochrony danych osobowych. Chciałabym podzielić się z Wami tym zagadnieniem. Temat ochrony danych osobowych, z uwagi na postępującą cyfryzację i technologię 4.0., będzie cały czas obecny w naszym życiu. Sztuka współczesna często komentuje zjawiska społeczno-polityczne, przez to może się zdarzyć tak, że artysta w swojej wypowiedzi artystycznej wykorzystuje dane osobowe osób fizycznych. Jak to wygląda z punktu prawnego? Czy można bezprawnie wykorzystywać dane osobowe w wypowiedziach artystycznych w świetle RODO i nowej ustawy o ochronie danych osobowych? Zapraszam :-)
Co to są dane osobowe?
Dane osobowe oznaczają wszelkie informacje o zidentyfikowanej (konkretnej) lub możliwej do zidentyfikowania osobie (prawnicy by dodali osobie fizycznej). Dane te mogą być otrzymane bezpośrednio od osób lub z innych źródeł (np. rejestrów, portali społecznościowych). Mogą to też być dane zaobserwowane lub wywnioskowane (informacje dotyczące tego jak dana osoba fizyczna zachowuje się w określonej sytuacji). Definicja danych osobowych została zawarta w art. 4 pkt 1 RODO – ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych z dnia 27 kwietnia 2016 r.
Ważne jest, że nie musimy znać imienia i nazwiska osób. Dane mogą dotyczyć osób znanych z polityki, sztuki lub osób na co dzień uchodzących w społeczeństwie za anonimowe. W świetle tego co napisałam danymi są: imię i nazwisko, data urodzenia, adres zamieszkania, kolor oczu, włosów, dane dotyczące poglądów, wypowiedzi, przekonań, seksualności. Pod kątem sztuk wizualnych daną osobową będzie: nagranie wideo, nagranie dźwięku, wizerunek. Danymi osobowymi na podstawie obowiązujących przepisów nie są dane o osobach prawnych, zmarłych i płodach.
Czy artysta przetwarza dane osobowe?
Aby odpowiedzieć na to pytanie muszę w pierwszej kolejności odpowiedzieć na pytanie: co to znaczy przetwarzanie danych osobowych? Potocznie przetwarzanie kojarzy się z procesem technologicznym, polegającym na poddawaniu obróbce. Zauważyłam, że generalnie nie rozumie się tego słowa na gruncie czynności związanych z danymi osobowymi. Dlatego większość osób fizycznych, w tym artyści, pytanych o to czy przetwarza dane osobowe odpowiadają, że nie. Uwaga! Przetwarzanie danych osobowych to takie operacje jak: zbieranie, usuwanie, modyfikowanie, adaptowanie, pobieranie, przeglądanie, wykorzystywanie, ujawnianie poprzez przesłanie, rozpowszechnianie, usuwanie czy niszczenie.
W oparciu o definicję przetwarzania danych osobowych działający aktywnie artysta może przetwarzać dane osobowe w swojej twórczości artystycznej oraz przetwarza dane osobowe osób, które są odbiorcami jego twórczości na przykład: dane osobowe kolekcjonerów, właścicieli i pracowników galerii/domów aukcyjnych, z którymi współpracują. Dane te zbierane są w celach kontaktu, zawierania i realizacji różnego rodzaju umów. Dane osobowe mogą być również wykorzystywane w celach dokumentowania twórczości.
Wobec tego artyści mogą być uznawani za administratorów danych osobowych. Czyli za podmioty, które samodzielnie lub wspólnie ustalają cele i sposoby przetwarzania danych osobowych (zainteresowanych odsyłam do pełnej definicji administratora z art. 4 pkt 7 RODO). Przez to są oni również adresatami praw i obowiązków (głównie obowiązków ;-) nałożonych przez RODO. Jednak powstaje tu kluczowe pytanie czy zawsze?
Działalność artystyczna a ochrona danych osobowych na gruncie przepisów RODO i ustawy o ochronie danych osobowych
Wykorzystanie danych osobowych w aspekcie twórczym jest możliwe. Działalność artystyczna rozumiana jako działalność twórcza polegająca na tworzeniu sztuki (pod kątem tego artykułu – plastycznej) zwolniona jest z części obowiązków typowych dla przetwarzania danych osobowych (art. 2 ustawy o ochronie danych osobowych). Natomiast na artyście ciążą wszystkie obowiązki w zakresie przetwarzania danych w celach związanych działalnością nazwijmy to dookoła twórczą.
Zakres wyłączenia stosowania RODO wobec działalności artystycznej
Działalność twórcza wyłącza stosowanie następujących przepisów RODO, dotyczących:
- zasad przetwarzania danych osobowych (art. 5)
- zgodności przetwarzania z prawem (art. 6)
- warunków wyrażenia zgody (art. 7)
- warunków wyrażenia zgody przez dziecko w przypadku usług społeczeństwa informacyjnego (art. 8)
- przetwarzania szczególnych kategorii danych osobowych (art. 9)
- przetwarzania niewymagającego identyfikacji (11)
- informacji podawanych w przypadku zbierania danych od osoby, której dotyczą (art. 13)
- informacji podawanych w przypadku pozyskiwania danych osobowych w sposób inny niż od osoby, której dotyczą (art. 14)
- prawa dostępu przysługujące osobie, której dane dotyczą (art. 15)
- prawa sprostowania danych (art. 16)
- prawa do ograniczenia przetwarzania (art. 18)
- obowiązku powiadomienia o prostowaniu lub usunięciu danych osobowych lub o graniczeniu przetwarzania (art. 19)
- prawa do przenoszenia danych (art. 20)
- prawa do sprzeciwu (art. 21)
- zautomatyzowanego podejmowania decyzji w indywidualnych przypadkach, w tym profilowanie (art. 22)
- przedstawicieli administratorów lub podmiotów przetwarzających niemających jednostki organizacyjnej w Unii (art. 27)
- podmiotu przetwarzającego (art. 28 ust. 2-10)
- rejestrowania czynności przetwarzania (art. 30)
Przepisy RODO obowiązujące artystów
Zastosowanie do przetwarzania danych w działalności artystycznej mają następujące przepisy RODO, dotyczące:
- przetwarzania danych osobowych dotyczących wyroków skazujących i czynów zabronionych (art. 10)
- przejrzystego informowania i przejrzystej komunikacji oraz trybu wykonywania praw przez osobę, której dane dotyczą – jedynie w zakresie obsługi prawa do bycia zapomnianym (art. 12)
- prawa do usunięcia danych – „prawa do bycia zapomnianym” (art. 17)
- obowiązków administratora – podstawowego obowiązku w zakresie bezpieczeństwa danych (art. 24)
- uwzględniania ochrony danych w fazie projektowania oraz domyślna ochrona danych (art. 25)
- współadministratorów (art. 26)
- podmiotu przetwarzającego – wyboru odpowiedniego podmiotu przetwarzającego dane w imieniu administratora/gwarancji wdrożenia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych (art. 28 ust. 1)
- przetwarzania z upoważnienia administratora lub podmiotu przetwarzającego (art. 29)
- bezpieczeństwa danych osobowych (art. 32-34)
- oceny skutków dla ochrony danych i uprzednich konsultacji (art. 35-36)
- inspektora danych osobowych (art. 37-39)
- kodeksów postępowań i certyfikacji (art. 40-43)
- przekazywania danych osobowych do państw trzecich lub organizacji międzynarodowych (art. 44-50)
- środków ochrony prawnej, odpowiedzialności i sankcji (art. 77-84)
Natomiast w zakresie działań dookoła twórczych artystów obowiązują wszystkie przepisy dotyczące przetwarzania danych osobowych.
Czekam na pytania, komentarze.