Powstanie utworu z cudzych materiałów a prawo autorskie i własność utworu

Dotarły do mnie pytania o prawo własności i prawa autorskie do utworów stworzonych z cudzych materiałów przy jednoczesnym braku jakichkolwiek regulacji umownych w tym zakresie. Temat jest ciekawy i dotykający różnych grup artystów. Szybko śpieszę z odpowiedzią. Poniżej dowiesz się jakie przysługują Ci prawa gdy stworzysz m.in.: obraz, rzeźbę z materiałów przekazanych Ci przez tzw. osobę trzecią.

Kiedy może dojść do stworzenia utworu przy wykorzystaniu cudzych materiałów

• w szkole/akademii plastycznej
• przy udziale w konkursie, w którym organizator zapewnia materiały
• przy otrzymaniu materiałów np. od znajomych
• kradzieży materiałów – sytuacja wyjątkowa, ale możliwa ;-)

Własność materiałów a prawo autorskie

W sytuacji gdy, twórca używa cudzych materiałów i strony nie umówiły się, że własność ich przechodzi na twórcę, prawo autorskie i tak powstanie na rzecz twórcy. Uff… Nie ma w tym zakresie żadnych wyjątków. Autorem staje się osoba, która stworzyła utwór bez względu na to z czyich materiałów go wykonała. Prawa autorskie do stworzonego utworu przysługują nawet w sytuacji gdy, materiały zostały skradzione. Co nie oznacza, że osoba, która ukradła materiały jest zwolniona z odpowiedzialności karnej za ten czyn.

Własność materiałów a prawo własności utworu

Inaczej kształtuje się prawo własności takiego utworu, bowiem nie zawsze prawo własności będzie przysługiwało autorowi. Własność przysługuje twórcy wyłącznie, gdy wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów. Co oznacza, że jeżeli wartość nakładu pracy będzie niższa od wartości materiałów, to prawo własności będzie przysługiwało właścicielowi materiałów. Ponadto prawo własności przysługuje właścicielowi materiałów, gdy artysta działał w złej wierze. Oznacza to sytuację, w której artysta wiedział, że ma do czynienia z cudzym materiałem, np. kradzież materiałów wykorzystanych później do stworzenia dzieła. Nie ma znaczenia fakt, czy twórca wykorzystał tylko część czy wszystkie nielegalnie pozyskane materiały.

Trudności jakie wynikają z powyższych regulacji

O ile wycena wartości materiałów nie nastręcza większych trudności, o tyle problem może stanowić ocena wartości nakładu pracy twórcy. Powstaje pytanie czy wartość nakładu pracy powinna być oceniana wyłącznie przez pryzmat poświęconego czasu przemnożona przez stawkę na godzinę. Dalej czy w tym czasie powinna być uwzględniona praca koncepcyjna, końcowy efekt, wartość rynkowa utworu i artysty. Osobiście opowiadam się za u uwzględnieniem wszystkich czynników m.in. technicznych i rynkowych przy wycenie nakładu pracy.

Podsumowanie

W zakresie wykonania utworu z cudzych materiałów może dojść do sytuacji, w której:

• własność nośnika i prawa autorskie będą przysługiwały twórcy utworu
• własność nośnika będzie przysługiwała właścicielowi materiałów, a prawa autorskie twórcy, wtedy pamiętaj o tym, że mimo braku własności oryginalnego egzemplarza możesz korzystać z utworu, czerpać z niego zyski i masz prawo do droit de suite, gdy dowiesz się, że został on zawodowo odsprzedany

I już na sam koniec… Kilka istotnych wskazówek jak uniknąć sytuacji, w której ktoś mógłby od Ciebie zażądać wydania egzemplarza utworu, wykonanego z jego materiałów:

• zadbaj o potwierdzenie przez drugą stronę, że nie oczekuje zapłaty za materiały, przekazuje je nieodpłatnie (może być to chociażby wiadomość sms)
• unikaj sytuacji, w której podejrzewasz, że materiały pochodzą z kradzieży
• działaj w dobrej wierze
• dokumentuj proces twórczy

Czekam na komentarze, pytania zwłaszcza dotyczące poruszanego problemu co do stworzenia murali, graffiti na elewacjach budynków :-)