Tematyka fałszerstw, którą podjęłam we wpisie Przestępstwa dotyczące dzieł sztuki i zabytków ruchomych I. Fałszerstwa, wiąże się nie tylko z prawnokarną oceną, ale podlega także pod ocenę cywilnoprawną. W dzisiejszym wpisie skupię się na prawach podmiotu, który w drodze umowy cywilnej nieświadomie nabył falsyfikat. Z wpisu dowiesz się o roszczeniach jakie możesz skierować przeciwko osobie, od której na przykład kupiłeś tzw. falsa. Oczywiście nikomu nie życzę takiej sytuacji. Zapraszam :-)
wiąże się nie tylko z prawnokarną oceną, ale podlega także pod ocenę cywilnoprawną. W dzisiejszym wpisie skupię się na prawach podmiotu, który w drodze umowy cywilnej nieświadomie nabył falsyfikat. Z wpisu dowiesz się o roszczeniach jakie możesz skierować przeciwko osobie, od której na przykład kupiłeś tzw. falsa. Oczywiście nikomu nie życzę takiej sytuacji. Zapraszam :-)
Umowy zawierane w obrocie cywilnoprawnym dotyczące dzieł sztuki
Rozpoczynając analizę praw osób/instytucji, które nabyły dzieło sztuki niebędące takim jakie sobie tego życzyły, w pierwszej kolejności wyjaśnię na podstawie jakich umów może dojść do posiadania falsyfikatu. Umowy podane poniżej to tylko niektóre z umów na podstawie których zmieniają się stosunki właścicielskie dzieła sztuki. I tu wymienię umowę:
- sprzedaży
- agencji
- komisu
- darowizny
Oczywiście falsyfikaty mogą być przedmiotem umów na podstawie których nie nabywamy prawa własności, ale inne prawa np. korzystania przez jakiś okres z dzieła – nie trzeba daleko szukać – umowa wystawy. Co ważne – w tym zakresie przepisy kodeksu cywilnego, o których będzie mowa poniżej, możemy stosować do wszystkich tych umów.
Prawa posiadacza falsyfikatu z k.c. na przykładzie umowy sprzedaży
W sytuacji, w której po zawarciu umowy sprzedaży okaże się, że kupione przez nas dzieło jest falsyfikatem dochodzi do braku świadczenia, ponieważ falsyfikat nie jest przedmiotem, którego tyczyła się umowa. Brak świadczenia występuje po stronie sprzedającego i oznacza, że strona ta nie wykonała umowy. Innymi słowy sprawa przedstawia się tak… Pomimo zobowiązania sprzedającego do przeniesienia własności określonego dzieła, sprzedający przeniósł na kupującego własności innego dzieła.
Co z rękojmią za wady fizyczne i prawne?
Pisząc ten tekst naturalnie nasunęło mi się pytanie o odpowiedzialność z tytułu rękojmi przy sprzedaży falsyfikatu. Czy można w takiej sytuacji zastosować przepisy o rękojmi? Odpowiedź jest prosta… Dochodzenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi, czy to z tytułu wad prawnych, czy fizycznych, jest błędem. Przepisy o rękojmi nie mają zastosowania do rozpatrywanego stanu faktycznego.
Co w takim razie zrobić z falsyfikatem?
Jeżeli otrzymaliśmy falsyfikat, zamiast naszego wymarzonego dzieła, należy skorzystać z art. 471 k.c. i wystąpić z następującymi roszczeniami:
- wezwać do prawidłowego wykonania umowy – spełnienia świadczenia, a obok tego żądać odszkodowania. Dla celów dowodowych – wezwania z wyżej wskazanymi roszczeniami powinny zostać nadane listami poleconymi za potwierdzeniem nadania i odbioru.
- najczęściej jednak prawidłowe wykonanie umowy jest niemożliwe, z prostego powodu… Dłużnik nie posiada oryginału dzieła. W takiej sytuacji przysługuje roszczenie o naprawienie szkody. W pierwszej kolejności należy przesłać do dłużnika wezwanie do zapłaty, jeżeli się do niego nie dostosuje, skierować powództwo do sądu. W celach dowodowych należy, tak jak napisałam wyżej, wysłać wezwanie do zapłaty za potwierdzeniem nadania i odbioru. Jest to również potrzebne do wyznaczenia daty naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie.
Jakie elementy należy wskazać w pozwie?
Pozew o odszkodowanie w części uzasadnienia powinien precyzować zobowiązanie umowne, z którego wynika szkoda, określać na czym ona polegała, wskazywać jej wysokość – będzie nią wartość za dzieło określona w umowie. Innymi słowy w pozwie wskazujemy, że na skutek zakupu falsyfikatu a nie oryginału doznaliśmy uszczerbku majątkowego – utraty pieniędzy w danej kwocie. Prawnicy powiedzieliby, że pomiędzy niewykonaniem umowy a szkodą musi istnieć normalny związek przyczynowy. Tajemniczy związek przyczynowy to nic innego jak wykazanie, że szkoda pozostaje w związku z niewykonaną umową. Uwaga! Po stronie osoby, która kupiła falsyfikat leży ciężar dowodu – mówiąc prostym językiem obowiązek wykazania, że dzieło jest falsyfikatem. Tutaj w grę wchodzą ekspertyzy prywatne, jednak sąd i tak powoła biegłego sądowego, maile – jeżeli takie posiadamy – w których strony doprecyzowują umowę, świadków – jeżeli tacy byli. W przypadku gdy zawrzemy wyłącznie ustną umowę, dowodem może być dowód wpłaty ceny na konto, świadkowie, którzy byli przy zawieraniu ustnej umowy.
Podmiot, który sprzedał nam falsa, poprzez zapłatę odszkodowania przywróci stan poprzedni, czyli ten sprzed zawarcia umowy.
Wymagalność i termin przedawnienia roszczenia o odszkodowanie za falsyfikat
Wymagalność
Roszczenie o odszkodowanie staje się wymagalne w dniu, w którym powzięliśmy wiedzę o tym, że dzieło jest falsyfikatem. Przykładem takiego dnia będzie dzień otrzymania ekspertyzy.
Termin przedawnienia
W obecnym stanie prawnym co do zasady termin przedawnienia wynosi 6 lat. Gdy dzieło kupiliśmy w ramach prowadzonej przez nas działalności obowiązuje termin 3-letni. W obydwu przypadkach na koniec roku kalendarzowego, w którym ma upłynąć termin przedawnienia. Chyba że termin przedawnienia dla poszczególnej umowy jest krótszy niż 2 lata – umowa o dzieło. Krótszy termin przedawnienia wynika z przepisów szczególnych. Wspomniane terminy obowiązują dla roszczeń powstałych od dnia 9 lipca 2018 r. lub w tym dniu nieprzedawnionych według dotychczasowych przepisów. Jednakże gdy bieg terminu przedawnienia rozpoczął się przed dniem 9 sierpnia 2018 r. i przedawnienie nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu wcześniej niż według znowelizowanego przepisu, roszczenie przedawni się po upływie dotychczasowego terminu – tego sprzed nowelizacji. Termin sprzed nowelizacji wynosił 10 lat, 3-letni, dla roszczeń okresowych i związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, pozostał taki sam.
Ci z Was, którzy czytali Przestępstwa dotyczące dzieł sztuki i zabytków ruchomych I. Fałszerstwa wiedzą, dlaczego umieściłam w tym wpisie fotografię z reprodukcją Uczniowie w Emaus aut. Hansa van Meegerena. Tych, którzy nie czytali, zapraszam do kliknięcia w powyższy link. Uważajcie na falsyfikaty, czekam na komentarze :-)