W dzisiejszym wpisie przybliżę Wam termin współtwórczości. Zacznę od tego kiedy możemy mówić o współtwórczości, opiszę prawa osób, które postanowiły wspólnie stworzyć jakiś utwór, a na końcu podam przykłady utworów powstałych w wyniku współpracy.
Współtwórczość, kiedy występuje?
Ze współtwórczością mamy do czynienia wtedy, gdy dwie lub więcej osób umawiają się, że stworzą wspólny utwór. Przy czym wszelki wkład wniesiony przez każdego z twórców musi mieć indywidualny charakter, nosić znamiona indywidualnej twórczości. Porozumienie pomiędzy twórcami co do wspólnego stworzenia utworu może wynikać z czynności faktycznych, na przykład przystąpienia i wspólnego wykonania utworu lub w sytuacji idealnej wynikać z pisemnej umowy. Ostateczny kształt utworu powinien być zaakceptowany przez wszystkie strony biorące udział w jego tworzeniu. Utwór powstały w wyniku współtwórczości nazywany jest w prawie autorskim utworem współautorskim.
Uwaga! Utwór, który powstał po połączeniu go z innymi utworem jest tzw. utworem połączonym a nie współautorskim.
Czy wykonawca oryginalnych egzemplarzy utworu, zleconych mu przez twórcę, też jest współtwórcą?
Osoby, które rekonstruują, reprodukują czy odtwarzają twórczość innych osób nie są współautorami wykonywanych utworów. Rekonstrukcja, reprodukcja czy odtworzenie są uznawane za czynności techniczne, które są pozbawione twórczego piętna.
W jakim zakresie współtwórcom przysługują prawa autorskie do stworzonego wspólnie utworu?
Prawo autorskie przysługuje współtwórcom wspólnie. Jeżeli współtwórcy nie określili swoich udziałów w odmienny sposób, wielkości ich udziałów są równe. W sytuacji, gdy nie umówiono się do wielkości udziałów, a udział jednego ze współtwórców jest większy od pozostałych, może on żądać odmiennego określenia wielkości udziałów w drodze skierowania powództwa o ustalenie wielkości wkładu twórczego. Do oceny wielkości wkładu twórczego sąd bierze pod uwagę etap powstawania utworu, uczestnictwo w fazie koncepcyjnej czy przy doborze materiałów.
Wielkość udziału we wspólnym prawie ma znaczenie dla wskazania konkretnych kwot uzyskanych z tytułu wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich czy udzielenia licencji, naruszenia prawa autorskiego do całości utworu, określenia wydatków związanych ze wspólnym prawem, na przykład dwóch autorów, których udziały są równe, udziela licencji na korzystanie ze swojego utworu, wynagrodzenie za udzielenie licencji wynosi łącznie 6.000,00 zł, wobec tego każdy z nich otrzyma według swojego udziału (wynoszącego 1/2) po 3.000,00 zł. W sytuacji gdy autorskie prawa majątkowe jednego ze współtwórców miałyby przypaść Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu, część ta przechodzi na pozostałych przy życiu współtwórców lub ich następców prawnych, stosownie do wielkości ich udziałów.
Wykonywanie autorskich praw osobistych i majątkowych
Współtwórcy w ramach zasady swobody umów mogą umówić się co do wykonywania wspólnego prawa, odmiennie określić wielkość udziałów, zakres partycypacji w korzyściach z eksploatacji, upoważnić jednego spośród siebie do wykonywania autorskich praw osobistych.
Jeśli powyższe kwestie nie zostały uregulowane pomiędzy współtwórcami wszystko zależy od treści autorskich praw osobistych. Treść niektórych uprawnień autorskich osobistych umożliwia samodzielne działanie współtwórcy – na przykład prawo do oznaczania utworu. Z kolei inne muszą być realizowane po uzyskaniu jednomyślności przez wszystkich współtwórców, na przykład prawo do decydowania o pierwszym publicznym udostępnieniu utworu.
Wykonywanie autorskich praw majątkowych wymaga zgody wszystkich współtwórców. W razie braku takiej zgody, każdy ze współtwórców, bez względu na wielkość swojego udziału, może domagać się sądowego rozstrzygnięcia. Rozstrzygnięcie to powinno szanować interesy wszystkich współtwórców. W przypadku naruszenia praw autorskich każdy ze współtwórców może samodzielnie wystąpić na drogę sądową przeciwko naruszycielowi lub innemu współtwórcy, jeżeli to narusza on wspólne prawo.
Przykłady współtwórczości ze świata sztuki
Współtwórczość występuje w różnych obszarach sztuki, mogłabym wymieniać bez końca. Polskimi duetami artystycznymi sztuk wizualnych byli Zofia Kulik i Przemysław Kwiek, znani pod nazwą KwieKulik oraz Franciszka i Stefan Themersonowie. Dziełem współautorskim jest znana prawie każdemu Panorama Racławicka, upamiętniająca 100. rocznicę insurekcji kościuszkowskiej. Dzieło to wykonane zostało aż przez dziewięciu malarzy. Współtwórczość występuje często pomiędzy artystą „mistrzem” i jego uczniem/uczniami, przykładem takiej współtwórczości ze sztuki dawnej jest obraz Chrzest Chrystusa autorstwa Andrea del Verrocchio i jego uczniów Leonarda da Vinci i Sandro Botticelli.
