Dziedziczenie autorskich praw majątkowych

Świadomość praw autorskich rośnie, zawieramy umowy przeniesienia praw autorskich, umowy licencyjne. Co jednak zrobić, gdy chcemy, aby po naszej śmierci prawa autorskie do naszych utworów trafiły we właściwe ręce? Na to pytanie i na inne znajdziesz odpowiedź w tym wpisie. Wpis krótki, ale treściwy. Zapraszam :-)

Czy autorskie prawa majątkowe podlegają dziedziczeniu?

Autorskie prawa majątkowe podlegają dziedziczeniu, to znaczy mogą być przedmiotem spadku po zmarłym. Jeżeli autor nie rozporządził swoimi prawami majątkowymi do stworzonych utworów, to przypadną one jego spadkobiercom. W odróżnieniu od autorskich praw osobistych, prawa majątkowe są zbywalne. Podlegają dziedziczeniu według zasad ogólnych dotyczących spadków (art. 922 i n. k.c.). Mogą być przekazane w testamencie (sporządzonym w formie zwykłej pisemnej lub aktu notarialnego) osobie powołanej (może być ich kilka) do spadku albo w przypadku jego braku osobie/osobom powołanym do spadku z ustawy. Jeżeli zmarły nie pozostawił po sobie testamentu, był osobą nieposiadająca rodziny, to autorskie prawa majątkowe przypadną Skarbowi Państwa. Poza jednym wyjątkiem, gdy prawa do utworu przysługują więcej niż jednemu twórcy i spadek po jednym z nich, w związku z brakiem krewnych, miałyby przypaść Skarbowi Państwa, to spadkobiercami pozostaną żyjący współtwórcy.

Jakie prawa ma spadkobierca z tytułu dziedziczenia autorskich praw majątkowych?

Spadkobiercy przysługuje prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu, prawo zależne (udzielanie zgody na komercyjne korzystanie z opracowań utworów) oraz droit de suite. Przejdźmy dalej…

Czy te prawa kiedykolwiek wygasają?

Tak, autorskie prawa majątkowe wygasają w związku z generalną zasadą terminowości autorskich praw majątkowych. Oznacza, to że mogą one być przedmiotem spadkobrania do upłynięcia określonego w ustawie o prawie autorskim czasu – generalnie 70 lat od daty śmierci twórcy. Z tą małą uwagą, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Po upływie wskazanego czasu przechodzą do domeny publicznej.

Przykład: artysta zmarł w dniu 20.05.1958 r. – jego twórczość (w tym autorskie prawa majątkowe) przejdą do domeny publicznej w dniu 1 stycznia 2029 r. Do 31 grudnia 2028 r. spadkobiercom artysty będą przysługiwały autorskie prawa majątkowe.

Czy autorskie prawa majątkowe podlegają egzekucji?

Autorskie prawa majątkowe są wyłączone spod egzekucji dopóki przysługują twórcy. Taka regulacja wynika z racjonalnego podejścia do autorskich praw majątkowych. Bowiem egzekucja z autorskich praw majątkowych pozbawiałaby twórcę tych praw. Natomiast ich wycena przez biegłego wiązałaby się ze znacznym ryzykiem pokrzywdzenia twórcy. Przedmiotem egzekucji mogą być natomiast wymagalne wierzytelności z tytułu wynagrodzenia z eksploatacji utworu. W sytuacji, gdy autorskie prawa majątkowe należą do spadkobierców, prawo „zakazu egzekucji” podlega pewnej moderacji – osłabieniu. Spadkobiercy mogą bowiem złożyć sprzeciw przeciwko zajęciu autorskich praw majątkowych w toku postępowania egzekucyjnego do utworu wyłącznie nieopublikowanego.

Ważne! Egzekucji podlegają materialne nośniki – rzeczy, w których utwór ucieleśniono, np. rzeźby, kolekcje obrazów.

Jak to wygląda w praktyce z punktu widzenia osoby chcącej zawrzeć umowę, której przedmiotem mają być autorskie prawa majątkowe?

W pierwszej kolejności należy ustalić osobę/osoby będące w posiadaniu autorskich praw majątkowych – niestety może to być trudne zadanie. Do czasu działu spadku (podziału składników majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców), osoby będące w posiadaniu autorskich praw majątkowych mają wspólne prawo do rozporządzania takimi prawami. Aby mieć pewność, że dane osoby są spadkobiercami, doradzam poproszenie ich o przedłożenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Jeżeli spadkobierców jest dwóch lub więcej należy zawrzeć umowę z nimi wszystkimi lub poprosić o upoważnienie do reprezentowania.

Czy autorskie prawa majątkowe mogą być przedmiotem zapisu windykacyjnego?

Na końcu moich rozważań o spadkobraniu autorskich praw majątkowych przyszło mi do głowy to pytanie. W pierwszej kolejności wyjaśnię pojęcie zapisu windykacyjnego. Zapis windykacyjny to postanowienie w testamencie notarialnym, przyznające danej osobie przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku. Chwila otwarcia spadku, to śmierć spadkodawcy. Przedmiotem w rozumieniu kodeksu cywilnego są również autorskie prawa majątkowe. Podsumowując, autorskie prawa majątkowe mogą być przedmiotem zapisu windykacyjnego.

Jak przekazać autorskie prawa majątkowe jednej osobie?

Zatem jeżeli chcemy, aby jedna osoba po naszej śmierci korzystała z przysługujących nam autorskich praw majątkowych, to należy sporządzić testament w formie pisemnej i powołać ją do całości spadku. Kolejnym rozwiązaniem jest sporządzenie testamentu notarialnego i ustanowienie w nim zapisu windykacyjnego dotyczącego autorskich praw majątkowych. Tak samo – jak w przypadku autorskich prawa majątkowych – możemy zrobić w przypadku posiadanych kolekcji dzieł sztuki. Jest to nawet wskazane, gdyż po naszej śmierci nie dojdzie o rozdrobnienia naszych zbiorów.

Jeżeli masz pytania, to śmiało zadaj mi je w komentarzu lub w wiadomości prywatnej.